Wat is takttijd?

Takttijd noemen we ook wel de hartslag van een proces, of het productieritme. Het berekenen van de takttijd is een zinvol hulpmiddel bij het verbeteren van processen. Het is namelijk essentieel om eerst de huidige situatie goed in kaart te hebben.

Het productieritme van een proces

Een simpele definitie van takttijd is de tijd die een proces per product nodig heeft om aan de klantvraag te voldoen. Anders gezegd: wat moet het tempo zijn van een proces? In een formule weergegeven ziet het er als volgt uit:

Takttijd = netto beschikbare productietijd/ klantvraag

In een optimale situatie houdt het proces gelijke trend met de klantvraag, maar ook met de capaciteit. Liggen klantvraag en procesritme te ver uit elkaar, dan kan het op twee manieren misgaan:

• Onderproductie, door de te lange levertijden.
• Overproductie, met als gevolg veel onverkochte voorraden.

Een proces verloopt vloeiend als alle processtappen samen binnen de takttijd vallen. Dat biedt ruimte voor extra handelingen, bijvoorbeeld kwaliteits- of andere controles die de kwaliteit verder verbeteren. Aan de andere kant moet je activiteiten binnen het proces die te lang duren proberen te verkorten. Zo past de takttijd berekenen in het lean-denken over verspillingen elimineren.

Het doel van takttijd

Het doel van takttijd is om het productieritme en de capaciteit af te stemmen op de klantvraag. Daarnaast helpt takttijd bij het indelen van deeltaken en takenpakketten binnen een proces: die moeten immers allemaal binnen de takttijd passen.

Een ander doel van takttijd is om je meer inzicht te geven in hoeveel tijd je beschikbaar hebt per activiteit, om zo meer grip op het gehele proces te krijgen. Je kunt dan beter bepalen welke activiteiten je moet verkorten of verbeteren.

Met analyse van de takttijd kun je daarnaast andere knelpunten opsporen, zoals wachttijden en leegloop in het proces.

Voorbeelden van de toepassing van takttijd

Takttijd is breder inzetbaar dan alleen in de productiewereld. Je kunt het bijvoorbeeld ook op je eigen werk toepassen. We geven een eenvoudig voorbeeld: voor een bepaald werkproces is de beschikbare tijd één uur. De klantvraag is dat je in dat uur 10 berichten moet afhandelen. De takttijd is dan 60 minuten gedeeld door 10 berichten, dus 6 minuten.

Zijn er berichten die meer tijd nodig hebben om af te ronden? Ga dan op onderzoek uit waarom dit zo is en hoe je dit kunt verbeteren.

Een ander voorbeeld: stel dat de klantvraag naar een bepaald product 200 stuks per dag is, en de beschikbare productietijd is 1 uur ( 3.600 seconden), dan is de takttijd: 3.600 / 200 = 18 seconden. Dat wil zeggen dat je om aan de klantvraag te voldoen elke 18 seconden een product moet maken.

Achtergrond

Het woord takt komt uit het Duits en betekent maat of ritme. De term takttijd ontstond in de vliegtuigindustrie, in de jaren dertig van de vorige eeuw. Oorspronkelijk stond het begrip takttijd voor de tijd die het kostte om onderdelen van het vliegtuig te assembleren.

Takttijd is verder ontwikkeld in de jaren vijftig, met name in Japan bij Toyota. Daar werd het begrip gebruikt in de onderlinge afstemming, om de werkvoorraad zo efficiënt mogelijk te beheren. Later werd het onderdeel van de lean-filosofie, en diende het ook als basis voor de Just in Time (JIT) methode.

Takttijd en aanverwante begrippen

Takttijdanalyse helpt om onvolkomenheden in een proces aan te pakken, door bijvoorbeeld te bepalen wat de traagste stap is: de bottleneck. Overschrijdt een processtap de takttijd, dan spreken we meestal van een knelpunt of constraint. Daarom wordt een capaciteitsanalyse ook wel constraint analysis genoemd.

Takttijd in de praktijk

Het werken met takttijd in de praktijk kun je in drie stappen verdelen:

1. Bereken eerst de takttijd op dagniveau.
2. Bereken vervolgens de takttijd van elke productiestap apart. In de ideale situatie zitten alle productiefasen samen net onder de takttijd van het gehele proces. Hou een marge aan voor schommelingen en meetfouten.
3. Zoek daarna oplossingen om processtappen die langer duren dan hun takttijd te verkorten. Kijk bijvoorbeeld of je stappen kunt samenvoegen of versnellen – door ze bijvoorbeeld op een andere manier, of door andere medewerkers te laten uitvoeren.

Je weet nu wat takktijd is, hoe je dit berekent en waarom het belangrijk is voor het verbeteren van bedrijfsprocessen. Wil je hier meer over leren? Bekijk dan onze Lean trainingen.